Katarzyna Klemba -
O alimentach pisałam już kilkakrotnie. Dzisiaj postaram przybliżyć się temat alimentów płaconych na rzecz rodziców, bo i takie wstępują w praktyce.
Co więcej, pozywanie dorosłych dzieci o ustalenie alimentów pojawia się coraz częściej na sądowych wokandach.
Sytuacje takie zdarzają się najczęściej, jeżeli w rodzinie występuje konflikt i rodzina nie pomaga sobie wzajemnie, a sąd wydaje się być jedynym miejscem, w którym wysłuchane zostaną racje stron.
Powstanie obowiązku alimentacyjnego ma swoje źródło, co do zasady, w stosunku pokrewieństwa – obciąża krewnych w linii prostej lub rodzeństwo.
Tym samym również rodzic może oczekiwać pomocy od swojego pełnoletniego dziecka.
Jednak w jakich sytuacjach? Już tłumaczę.
I. Kiedy rodzic może żądać alimentów od dziecka?
Rodzic może oczekiwać od swojego pełnoletniego dziecka dopiero w sytuacji, kiedy nie ma małżonka. Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa rodzinnego w pierwszej kolejności obowiązek alimentacyjny obciąża małżonka.
Może się również zdarzyć, że mimo iż rodzic ma małżonka, to ów małżonek nie ma możliwości zaspokojenia potrzeb alimentacyjnych drugiej strony.
Dopiero wówczas rodzic może złożyć pozew o ustalenie alimentów, które miałoby płacić jego pełnoletnie dziecko.
Musi on wykazać, że znajduje się w niedostatku i nie ma możliwości sam zaspokoić swoich podstawowych potrzeb życiowych lub ich części.
Niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb „w części” należy interpretować w ten sposób, że rodzic wcale nie musi żyć w skrajnym ubóstwie. Wystarczy, iż sąd uzna, że żądający alimentów mieszka w warunkach, które uniemożliwiają normalną egzystencję, np. bez bieżącej wody.
Należy jednak pamiętać, że w tego typu sprawach sąd każdą sprawę rozpatruje indywidualnie.
Celem świadczeń alimentacyjnych jest zapewnienie utrzymania osoby uprawnionej. A zatem poza zakresem powyższych świadczeń pozostaje zaspokojenie np. potrzeb kulturalnych.
Przykład z orzecznictwa:
Stan niedostatku, o którym mowa w art. 133 § 2 k.r.o., ma miejsce wówczas, gdy dana osoba ma trudności z utrzymaniem się na minimalnym poziomie.
Wyrok Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 22 września 2014 roku (II Ca 507/14).
II. Co rodzic musi wykazać aby uzyskać aliementy od dziecka?
Rodzic, który oczekuje alimentów od swojego dorosłego dziecka musi przede wszystkim wykazać, że środki finansowe, którymi dysponuje są niewystarczające na zaspokojenie jego podstawowych uzasadnionych potrzeb.
Najczęściej do uzasadnionych podstawowych potrzeb zalicza się opłaty za mieszkanie, wodę, energię elektryczną, opał, a także wydatki na jedzenie, leki, odzież.
Dodatkowo rodzic powinien wykaza, że jego możliwości zwiększenia zarobku są znikome. Tłumaczy się to najczęściej stanem zdrowa lub podeszłym wiekiem, który utrudnia podjęcie pracy.
Ważne jest, że niedostatek, w który popadł rodzic nie może powstać z jego winy – chodzi o sytuacje, kiedy przykładowo rodzic sam rezygnuje z pracy lub jest uzależniony od alkoholu lub środków odurzających i nie podejmuje leczenia.
III. Czy pomoc dziecka musi być wyłącznie finansowa?
Świadczenie alimentacyjne to nie tylko pieniądze. Mogą być to również pomoc materialna polegająca na zakupie odzieży, obuwia, leków, opłacaniu wymaganego ubezpieczenia, czy zakupów spożywcze lub bezpośrednim opłacaniu rachunków.
Kilkoro dzieci a obowiązek alimentacyjny
Niejednokrotnie zdarza się, że rodzina jest liczna i jest w niej kilkoro dorosłych dzieci. Co do zasady rodzice mają swobodę przy wyborze dziecka, od którego żądać będą alimentów.
IV. Czy dziecko może uchylić się od obowiązku alimentacyjnego względem rodzica?
Zgodnie z przepisami prawa rodzinnego pełnoletnie dziecko może uchylić się od obowiązku alimentacyjnego względem rodzica, jeżeli żądanie alimentów byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Termin „zasady współżycia społecznego” nie został jednak nigdy nigdzie zdefiniowany. Zatem każdy przypadek rozpatrywany jest w sposób indywidualny.
Nie istnieją jednak sytuacje, kiedy rodzic „z automatu” zostanie pozbawiony możliwości ubiegania się o alimenty od dziecka. Jeżeli w przeszłości rodzic sam nie opłacał alimentów, nie wywiązywał się odpowiednio ze swojej roli, unikał kontaktów z dzieckiem, opuścił lub nawet był pozbawiony władzy rodzicielskiej, to i tak może próbować ubiegać się o świadczenie od swojego dziecka.
Jednakże musi mieć wówczas świadomość, że istnieje duża szansa na niepowodzenie powództwa właśnie ze względu na wspomniane wcześniej „zasady współżycia społecznego”.
Przykład:
35-letni Pan Adam prowadzi dobrze prosperującą firmę budowlaną. Do wszystkiego doszedł własną ciężką pracą. W dzieciństwie nie miał łatwo. Jego matka samotnie go wychowywała, była szwaczką.
Nie mogła liczyć na pomoc ojca Pana Adama, który był bezrobotnym alkoholikiem, od którego nie mogła wyegzekwować alimentów. Nie interesował się losem dziecka.
Po latach ojciec Pana Adama złożył pozew do sądu wskazując, że żyje w niedostatku, nie wystarcza mu pieniędzy z emerytury, ponieważ rachunek zajął mu komornik, a on sam nie może podjąć pracy, ponieważ żadna nie jest dla niego odpowiednia.
Pan Adam jest w dobrej sytuacji finansowej, teoretycznie mógłby pomóc ojcu, jednak sąd w takim przypadku prawdopodobnie nie uwzględni żądania ojca Pana Adama, wskazując na brak jego zasadności i niezgodność z zasadami współżycia społecznego.
Fakt iż dziecko i rodzica wiążą więzy krwi nie mogę być jedyną podstawą do ustalenia na rzecz rodzica świadczenia alimentacyjnego. Dodatkowo przy rozpoznawaniu sprawy sąd zwróci uwagę, czy pomoc rodzicom nie spowoduje uszczerbku finansowego dla rodziny pozwanego dorosłego dziecka. Może to być jedna z podstaw do oddalenia powództwa.
Przykład z orzecznictwa:
Nieodpowiednie traktowanie przez ojca dzieci, w czasie kiedy pozostawały pod jego opieką, niełożenie na ich utrzymanie, gdy były małoletnie oraz w okresie kiedy były już pełnoletnie, ale jeszcze się uczyły, a ponadto znęcanie się nad nimi w tym samym okresie stanowią podstawę do uznania, że zasądzenie od dzieci alimentów na rzecz ojca byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego
– Wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 17 września 2014 r. (VI RCa 147/14).
V. Jak wygląda zasądzanie alimentów dla rodziców w praktyce?
Tak jak już wspominałam – każdy stan faktyczny rozpatrywany jest indywidualnie. Jednak wspólnym mianownikiem większości tego typu spraw jest fakt, iż sądy co do zasady zasądzają symboliczne kwoty alimentów na rzecz rodziców. Sąd bierze pod uwagę sytuacje życiowe obu stron – zarówno rodzica pozostającego w niedostatku jak dziecka – jego sytuację rodzinną, finansową oraz możliwości zarobkowe.
Reasumując, rodzic może ubiegać się od pełnoletniego dziecka, jeżeli:
- nie ma małżonka, który w pierwszej kolejności wypełniłby obowiązek alimentacyjny,
- nie posiada wystarczającej ilości środków pieniężnych na opłacenie podstawowych usprawiedliwionych potrzeb,
- dorosłe dziecko posiada wystarczające środki pozwalające na zaspokojenie usprawiedliwionych potrzeb rodzica bez uszczerbku dla egzystencji jego rodziny.
Photo by Aaron Andrew Ang on Unsplash
kancelaria@klemba.pl