Katarzyna Klemba -
Rozwód to nie tylko emocjonalne wyzwanie, ale także skomplikowany proces podziału majątku.
Ważne jest, aby wiedzieć, czy rozwód może dotknąć w ogóle majątku osobistego małżonka, jak chronić swój majątek osobisty w procesie rozwodowym i zabezpieczyć swoje interesy prawne w tym trudnym czasie.
We wpisie przeczytasz o tym:
- Czym różnią się majątek wspólny i majątek osobisty?
- W jaki sposób zabezpieczyć majątek osobisty przed i w trakcie rozwodu?
- Jaka jest rola intercyzy w ochronie majątku osobistego?
- Jak udowodnić przynależność rzeczy do majątku osobistego?
- Jakie znaczenie ma współpraca z prawnikiem w procesie rozwodowym?
I. Majątek wspólny a majątek osobisty: kluczowe różnice
To jest podstawowa kwestia. Zasadniczo, z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami powstaje tzw. wspólność ustawowa. Oznacza to, że przedmioty nabywane przez małżonków wspólnie lub przez jednego z nich wchodzą w skład majątku wspólnego (po prostu są wspólne). Podlegają one podziałowi w trakcie rozwodu.
Do majątku wspólnego wchodzą m.in. pobrane wynagrodzenie za pracę każdego z małżonków, dochody z działalności gospodarczej każdego z małżonków, dochody z wynajmu wspólnego mieszkania.
Wymieniać można jeszcze długo.
Zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym mamy zamknięty katalog składników zaliczanych zawsze do majątku osobistego każdego z małżonków, nawet w trakcie trwania małżeństwa. Rozwód nie „dotyka” tych przedmiotów.
W kodeksie wymienionych jest kilka pozycji – wymienię tutaj kilka najbardziej powszechnych:
– przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej (np. mieszkanie zakupione przez jednego z małżonków przed zawarciem małżeństwa),
– przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie i darowiznę (np. auto nabyte w drodze dziedziczenia),
– wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków (np. jeśli małżonkowi pracodawca nie wypłaca wynagrodzenia za pracę, tylko ten małżonek może złożyć do sądu pozew o zasądzenie tego wynagrodzenia; z kolei, zasądzone i wypłacone wynagrodzenie wejdzie już w skład majątku wspólnego).
Podsumowując ten fragment, najlepiej każdorazowo oceniać, czy dana rzecz, czy dany składnik wchodzi w skład majątku wspólnego czy majątku osobistego małżonka.
II. Sposoby zabezpieczenia majątku przed rozwodem. Rola intercyzy.
Najpowszechniejszym sposobem zabezpieczenia majątku osobistego jest sporządzenie umowy w przedmiocie rozdzielności majątkowej. Jest to tzw. intercyza.
Zaleca się podpisywanie takiej umowy przed zawarciem związku małżeńskiego. Taką umowę można też sporządzić w trakcie małżeństwa, jeśli wymaga tego ochrona majątku osobistego.
W przypadku rozdzielności majątkowej istnieją tylko majątki osobiste każdego z małżonków od daty zawarcia umowy. Intercyza wyklucza majątek wspólny.
Dzięki intercyzie do majątku osobistego każdego z małżonków należą:
– przedmioty majątkowe należące do małżonka do momentu zawarcia małżeństwa,
– przedmioty majątkowe należące do małżonka po zawarciu umowy ustanawiającej rozdzielność majątkową,
– udział (1/2 prawa własności) w przedmiotach majątkowych objętych wspólnością majątkową (jeśli umowa ustanawiająca rozdzielność majątkowa została zawarcia w trakcie trwania małżeństwa).
Umowę sporządza się u notariusza.
Praktykuje się wyszczególnienie w umowie przedmiotów wchodzących w skład majątku osobistego każdego z małżonków na datę zawarcia umowy.
Weźmy za przykład wynagrodzenie za pracę. Jeśli małżonkowie mają na rachunku bankowym środki zgromadzone z wynagrodzenia za pracę każdego z nich to po zawarciu intercyzy każdy z małżonków ma prawo do połowy środków zgromadzonych na rachunku bankowym. Wynagrodzenie za pracę wypłacone po zawarciu intercyzy będą wchodzić odpowiednio do majątku osobistego męża lub żony.
III. Sposoby zabezpieczenia majątku w trakcie rozwodu
Jeśli wymaga tego ochrona majątku osobistego w trakcie rozwodu można wystąpić do sądu z pozwem o ustanowienie rozdzielności majątkowej z datą wsteczną (z datą wcześniejszą niż data złożenia pozwu).
Dotyczy to najczęściej sytuacji, w której jeden z małżonków trwoni wspólny majątek. Dzięki rozdzielności majątkowej powstaną dwa majątki osobiste. Im wcześniej zostanie ustalona rozdzielność majątkowa, tym szybciej interesy prawne każdego z małżonków zostaną zabezpieczone.
IV. Jak udowodnić przynależność majątku do majątku osobistego?
W sprawie o rozwód można również wnioskować o podział majątku wspólnego, o ile nadmiernie nie przedłuży to postępowania. Podział majątku w sprawie o rozwód jest możliwy, gdy majątek wspólny jest stosunkowo skromny bądź jeśli nie ma sporu odnośnie do tego, co wchodzi w jego skład.
Nierzadko pojawiają się wątpliwości w procesie o podział majątku wspólnego, do którego z majątków należy określony przedmiot majątkowy – przykładowo – czy określona ruchomość należy do majątku osobistego małżonka czy do majątku wspólnego.
Wątpliwości budzi często nabycie rzeczy przez darowiznę. Co do zasady, przedmiot objęty darowizną wchodzi w skład majątku osobistego małżonka, chyba że darczyńca postanowi inaczej, przykładowo, zastrzeże, że przedmiot objęty darowizną wchodzi w skład majątku wspólnego. Na wypadek podziału majątku warto zachować umowę darowizny bądź jakikolwiek inny dokument poświadczający, że przedmiot darowizny miał być dla obojga małżonków albo dla jednego z nich. W razie braku dokumentów, w sporze sądowym powołuje się świadków.
Jeśli celem jednego z małżonków jest ochrona majątku osobistego, ten małżonek powinien powołać świadków lub przedstawić dokumenty świadczące o tym, że rzecz miała trafić do jego majątku osobistego.
W skład majątku osobistego wchodzą także przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego. Ten przypadek również często rodzi problemy przy podziale majątku wspólnego. Najprościej rzecz ujmując chodzi o to, że do majątku osobistego należy przedmiot nabyty kosztem innego przedmiotu pochodzącego z majątku osobistego.
Przykładowo, jeśli małżonek posiada obraz zakupiony przed zawarciem małżeństwa (wchodzący w skład majątku osobistego), sprzedaje go i kupuje za środki z tej sprzedaży nowy obraz do salonu to wchodzi on w skład majątku osobistego.
W celu ochrony majątku osobistego warto zachować wszelkie dowody świadczące o tym, że jeden składnik majątkowy z majątku osobistego „wyszedł”, a drugi jego kosztem „wszedł” do majątku osobistego.
V. Znaczenie współpracy z prawnikiem w procesie rozwodowym:
Ze swojej praktyki zawodowej wskażę, że wsparcie prawnika w sprawie o rozwód może być pomocne na wielu etapach.
Radca prawny pomoże m.in.: przygotować pozew o rozwód, wskaże na wątpliwe elementy w sprawie rozwodowej, doradzi, kiedy dokonać podziału majątku wspólnego (w trakcie rozwodu czy później), wskaże, czy musisz zebrać dowody na to, że dany przedmiot wchodzi w skład majątku osobistego i podpowie jakie są pożądane.
