Katarzyna Klemba -
Jesteś ze swoim partnerem kilka lat, ale czy w tym czasie zastanawiałaś się kiedyś jakie prawa i obowiązki mają wobec siebie osoby żyjące w konkubinacie.
Co stanie się z majątkiem, który razem zgromadziliście kiedy jedno z was podejmie decyzję o rozstaniu? A co się stanie w sytuacji gdy urodzi wam się dziecko?
W niniejszym artykule opiszę czym jest konkubinat i w jaki sposób znajduje odzwierciedlenie w przepisach prawa.
I. Czym jest konkubinat i czy jest uregulowany w przepisach prawa?
Na gruncie prawa polskiego brak jest definicji konkubinatu, ale powszechnie przyjmuje się, że jest to trwały związek dwojga osób, które nie zawarły związku małżeńskiego. Jest to związek analogiczny do małżeństwa, a więc opiera się na więzi duchowej, fizycznej i materialnej, ale pozbawiony legalnego węzła.
Trudno również doszukać się w przepisach prawa uregulowań, które wskazywałby jakie wzajemne prawa i obowiązki mają wobec siebie konkubenci.
Każda para sama tworzy sobie zbiór obowiązków i praw (często wywodzą się one po prostu z zasad współżycia społecznego), którymi kieruje się w czasie trwania związku. Z uwagi na to, że nie są to normy prawne nie można ich egzekwować na drodze sądowej, nawet powołując się na zasady współżycia społecznego.
Mając na uwadze powyższe musisz zdawać sobie sprawę z tego, że nie przysługują Ci takie prawa jakie kodeks rodzinny przyznaje małżonkom.
Nie masz prawa przyjąć nazwiska osoby z którą tworzysz związek. Nie możesz rozliczać się ze swoim konkubentem. Nie przysługuje Ci prawo do otrzymywania alimentów po rozstaniu. Nie jesteś zaliczany do kręgu spadkobierców ustawowych.
II. Wzajemne rozliczenia między konkubentami – majątek w konkubinacie.
Jak to w życiu bywa lubimy otaczać się przedmiotami nie zawsze są one użyteczne, ale ich zakup zazwyczaj sprawia nam przyjemność, a szczególnie w sytuacji gdy możemy nabyć coś razem z osobą którą kochamy. Ty też zapewne tak masz.
A czy kiedykolwiek zastanawiałeś się czy istnieją przepisy prawa które umożliwią podział tego co razem zgromadziliście w sytuacji gdy któreś z was podejmie decyzję o rozstaniu? Pewnie nie…
Musisz zdawać sobie sprawę, że jak już wspomniałam ustawodawca również tej kwestii nie uregulował jeżeli chodzi o konkubinat. Nie możemy stosować również przepisów odnośnie wspólności ustawowej małżeńskiej.
W związku z powyższym Wasze stosunki majątkowe w czasie trwania konkubinatu oparte są na dwóch odrębnych majątkach.
Zarówno Ty jak i Twoja partnerka(Twój partner) w trakcie trwania związku pracujecie na swój własny majątek, który jest niezależny od majątku partnera.
Jeżeli nabędziecie coś razem to będzie to należało do Was wspólnie na zasadzie współwłasności w częściach ułamkowych.
Przykładowo jeżeli kupicie razem samochód, który kosztuje 40 tyś zł i każdy z was da połowę tej ceny to każdy z was będzie właścicielem ½ samochodu. Natomiast jeżeli ty zapłaciłeś 10 tyś zł, a Twoja partnerka 30 tyś zł to jesteś właścicielem tylko w ¼.
Sytuacja komplikuje się gdy dojdzie do rozstania i będziecie się zastanawiać w jaki sposób podzielić to co zgromadziliście wspólnie. Oczywiście problem ten nie pojawi się, jeżeli zgodnie podejmiecie decyzję co kto bierze.
Jeżeli jednak nie dojdziecie do porozumienia, wtedy należy wytoczyć powództwo o zniesienie współwłasności rzeczy nabytych wspólnie.
W praktyce przyjmuje się, że udziały każdego z Was w rzeczy wspólnej są równe – oczywiście może zdarzyć się, że któreś z Was podniesie, że jego udział w rzeczy jest większy (przykład samochodu wskazany powyżej). Musisz jednak pamiętać, że jeżeli twierdzisz, że Twój udział jest większy musisz to udowodnić przed Sądem.
Może się również zdarzyć sytuacja, że sfinansowałeś remont mieszkania partnerki (stanowiące tylko jej własność) i obecnie żądasz zwrotu nakładów lub ich wartości – to mają tu zastosowanie przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu.
Żeby uniknąć nieporozumień w przyszłości możecie zawrzeć ze sobą umowę spółki cywilnej (tak wiem, że brzmi to dziwnie), której treść pozwoli na ukształtowanie sytuacji majątkowej i rozliczeń w przyszłości.
III. Rodzicielstwo w konkubinacie.
Jeżeli w tracie trwania konkubinatu urodzi się dziecko to na gruncie prawa będzie ono miało status dziecka pozamałżeńskiego.
Oznacza to, że ojcostwo takiego dziecka nie jest z góry określone.
Nie działa tu tak jak w przypadku małżeństwa domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki.
Jeżeli chcesz uznać dziecko musisz złożyć oświadczenie przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. Jeżeli nie chcesz uznać dziecka Twoja partnerka będzie musiała wystąpić na drogę sądową o ustalenie pochodzenia dziecka. Jeżeli chodzi o władzę rodzicielską to jest ona sprawowana tak samo jak w przypadku związku małżeńskiego. Z chwilą narodzin dziecka rozpoczyna się obowiązek łożenia na wychowanie i utrzymanie wspólnego dziecka.
Wspomnieć również należy, że osoby żyjące w konkubinacie nie mogą starać się o adopcję dziecka. O adopcję może wystąpić tylko jeden z konkubentów.
IV. Śmierć jednego z konkubentów.
Będąc przy tematyce konkubinatu nie możemy pominąć kwestii dziedziczenia.
Od razu wskazać należy, że nie będziesz należał do kręgu spadkobierców ustawowych (w sytuacji gdy nie został sporządzony testament).
Warto w takiej sytuacji sporządzić testament, aby w ten sposób zabezpieczyć swojego partnera.
V. Konkubinat, a kwestie podatkowe.
Osoby żyjące w konkubinacie nie mogą wspólnie składać zeznania rocznego.
Jednakże za zobowiązania wobec Urzędu Skarbowego odpowiadają solidarnie – ordynacja podatkowa zgodnie z art. 111§3 przewiduje odpowiedzialność solidarną obu konkubentów za zaległości podatkowe każdego z nich.
Jeżeli partnerzy mają wspólne dziecko, jedno z nich może wybrać sposób rozliczenia podatku wraz z dzieckiem – w świetle prawa bowiem samotnie wychowuje dziecko.
Nie ma co ukrywać, że życie w konkubinacie nie daje poczucia bezpieczeństwa prawnego jakie daje związek małżeński, ani w czasie trwania związku, ani po jego zakończeniu. Brak regulacji prawnych dotyczących konkubinatu nie ułatwia zabezpieczenia swoich interesów. Pomoc prawnika może okazać się nieodzowna jeśli zależy nam na bezpieczeństwie prawnym.
kancelaria@klemba.pl