Katarzyna Klemba -
Poronienie lub urodzenie martwego jest niezwykle trudnym doświadczeniem w życiu kobiety. Niestety takie sytuacje zdarzają się częściej, niż nam się wydaje. Z tego też względu warto wiedzieć, jakie prawa ma kobieta, która nie może zabrać swojego dziecka do domu.
Aktem prawnym, który podejmuje między innymi tematykę opieki nad kobietą, która poroniła lub urodziła martwe dziecko jest Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 roku, który w części XV reguluje kwestię „opieki nad kobietą w szczególnych sytuacjach”.
I. Podstawowe pojęcia – Sytuacja prawna kobiet po poronieniu lub urodzeniu martwego dziecka
Zanim przejdziemy do dalszej części, to na początek dobrze jest wyjaśnić sobie podstawowe pojęcia, które będą nam potrzebne.
Poronienie to wydalenie lub wydobycie z ustroju matki płodu, który nie oddycha ani nie wykazuje żadnego innego znaku życia, jak czynność serca, tętnienie pępowiny lub wyraźne skurcze mięśni zależnych od woli, o ile nastąpiło to przed upływem 22. tygodnia ciąży. Z martwym urodzeniem mamy natomiast do czynienia po 22. tygodniu ciąży.
II. Jakiej pomocy powinna oczekiwać kobieta w szpitalu?
Zgodnie z zapisami aktualnie obowiązujące rozporządzenia kobieta w tych szczególnych sytuacjach, jakimi niewątpliwie są poronienie lub urodzenie martwego dziecka, powinna przede wszystkim mieć zapewniony czas pozwalający na oswojenie się z informacją, przed udzieleniem szczegółowych wyjaśnień, zanim kobieta będzie współuczestniczyła w procesie dalszego podejmowania decyzji, chyba że dalsze udzielanie świadczeń zdrowotnych jest niezbędne.
Co więcej, kobieta powinna mieć zapewnioną, po przekazaniu informacji, możliwość szybkiego skorzystania z pomocy psychologicznej i kontakt z duchownym jej wyznania oraz wsparcie osób bliskich, zgodnie z jej życzeniem.
Dodatkowo, kobiety w tych szczególnych sytuacjach nie powinny być, w miarę możliwości, umieszczane w sali razem z kobietami w okresie ciąży, bądź w połogu, których ciąża zakończyła się urodzeniem zdrowego dziecka. Sformułowanie „w miarę możliwości” zostało wprowadzone z uwagi na różne sytuacje lokalowe szpitali, jednakże umieszczenie kobiet po poronieniu w jednej Sali z kobietami po szczęśliwym rozwiązaniu należałoby uznać za ostateczność.
Rozporządzenie przewiduje również zapis, że kobiety przebywające w oddziale traktuje się z szacunkiemoraz umożliwia się im branie udziału w podejmowaniu świadomych decyzji związanych z koniecznym postępowaniem diagnostyczno-terapeutycznym. Opiekunowie mają obowiązek zapytać o jej potrzeby i oczekiwania, a informacje w tym zakresie wykorzystać do wspierania podczas pobytu w oddziale, natomiast badania i zabiegi wykonuje się w intymnej atmosferze.
Bardzo ważnym punktem w Rozporządzeniu jest umożliwienie kobiecie pożegnanie się ze zmarłym dzieckiem w obecności osób bliskich, jeżeli wyraża taką potrzebę.
W dalszej kolejności kobiecie udziela się wszelkich informacji zarówno o możliwości uzyskania dalszej pomocy psychologicznej, miejscach i organizacjach udzielających wsparcia osobom w podobnej sytuacji, jak i przysługujących jej prawach.
Kobiecie udziela się również wyczerpujących informacji na temat obowiązującego stanu prawnego, w szczególności wynikającego z przepisów o aktach stanu cywilnego, zabezpieczenia społecznego i prawa pracy dotyczącego sytuacji, w jakiej się znalazła, jak również o możliwości pochówku.
Ponadto kobieta po niepowodzeniu położniczym otrzymuje także opiekę laktacyjną zgodnie z indywidualną sytuacją i zgodnie z aktualną wiedzą na temat laktacji w tych szczególnych sytuacjach.
III. Utrata dziecka a akty stanu cywilnego
Przede wszystkim należy wiedzieć, że to do decyzji rodziców dziecka należy decyzja, co zrobić z jego ciałem. Nierzadko zdarza się, że rodzice decydują się na pozostawienia ciała dziecka w szpitalu. W takiej sytuacji zostanie ono pochowane przez gminę właściwą dla miejsca urodzenia.
Jednakże ciało dziecka może być oczywiście zabrane przez rodziców, którzy zorganizują pochówek. Zgodnie z obowiązującymi przepisami odbioru ciała dziecka można dokonać wyłącznie za pośrednictwem firmy pogrzebowej.
W sytuacji, gdy rodzice postanawiają samodzielnie zorganizować pochówek dziecku – nie ma w tym przypadku znaczenia tydzień ciąży – to lekarz ma obowiązek wypełnić właściwe dokumenty, tzw. Kartę Martwego Urodzenia, na podstawie której rodzice będą mogli zarejestrować dziecko w Urzędzie Stanu Cywilnego.
Jeżeli mamy do czynienia z poronieniem, to lekarz i tak wypełnia dokumenty posługując się sformułowaniem „urodzenie martwe”. Nie sporządza się również aktu zgonu – jedynie akt urodzenia z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe. Ustawa Prawo o aktach stanu cywilnego nie zna pojęcia „poronienie”.
Kompletnie wypełniony dokument pisemnego zgłoszenia urodzenia dziecka musi zawierać również informacje o płci, wadze i ciężarze, aby następnie Urząd Stanu Cywilnego mógł sporządzić akt. Obecnie obowiązuje przepisy prawa bezwzględnie wymagają podania płci dziecka. Niekiedy konieczne jest przeprowadzenie badań genetycznych w celu zweryfikowania płci dziecka i koszt ten ponoszą co do zasady rodzice. Obecnie jest to wydatek około 400 zł i czas oczekiwania na wyniki trwa kilka dni.
Niewskazanie płci uniemożliwi sporządzenie aktu urodzenia.
Odmowa zarejestrowania martwego urodzenia w USC w konsekwencji powoduje niemożliwość uzyskania przysługujących kobiecie świadczeń, np. urlopu macierzyńskiego, zasiłku pogrzebowego.
Dokonania zgłoszenia martwego urodzenia może dokonać szpital lub rodzice. Kartę martwego urodzenia do Urzędu szpital ma obowiązek przekazać w terminie 1 dnia od daty jego wystawienia. Natomiast Rodzice mają taki obowiązek w terminie 3 dni od daty wystawienia karty. Jeżeli brak jest informacji co do płci i konieczne jest wykonanie badań genetycznych, to tak jak wspominałam, liczy się 3 dni od daty wystawienia Karty, nie zaś od poronienia/martwego urodzenia.
Nie ma żadnych wyjątków, których zaistnienie zdejmowałoby ze szpitala obowiązek zgłoszenia martwego urodzenia w USC. W każdym więc przypadku szpital musi dokonać zgłoszenia, w którym zawarta jest informacja o płci dziecka martwo urodzonego.
Jeżeli nie dokonano zgłoszenia w terminie 3 dni od dnia sporządzenia karty martwego urodzenia, kierownik urzędu stanu cywilnego sporządza z urzędu akt urodzenia na podstawie karty martwego urodzenia, z adnotacją o sporządzeniu aktu z urzędu, oraz informuje rodziców dziecka o jego sporządzeniu.
IV. Zasiłek pogrzebowy po niepowodzeniu położniczym
Niezależnie od czasu trwania ciąży osobie, która dokonała pochówku przysługuje prawo do zasiłku pogrzebowego w terminie 12 miesięcy od dnia dziecka. Zasiłek pogrzebowy aktualnie wynosi 4000 zł.
Aby otrzymać zasiłek należy złożyć właściwy formularz do ZUS (druk z-12) razem z następującymi załącznikami:
- Odpisem skróconym aktu urodzenia dziecka, które urodziło się martwe albo odpisem zupełnym aktu urodzenia dziecka z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe,
- Oryginały rachunków poniesionych kosztów pogrzebu , a jeżeli oryginały zostały w banku, to kopie rachunków potwierdzone przez bank za zgodność z oryginałem,
- Skrócony odpis aktu stanu cywilnego lub dowód osobisty
V. Prawo do urlopu macierzyńskiego po niepowodzeniu położniczym
W sytuacji, gdy martwe urodzenie zostało zarejestrowane w Urzędzie Stanu Cywilnego, kobiecie przysługuje prawo do urlopu macierzyńskiego. Zgodnie z przepisami kodeksu pracy, w przypadku martwego urodzenia lub zgonu dziecka przed upływem 8 tygodni życia, ubezpieczona kobieta ma prawo do zasiłku macierzyńskiego przez okres 8 tygodniu (56 dni) po porodzie, który nie może być krótszy niż 7 dni.
W razie śmierci dziecka po upływie 8 tygodni życia, ubezpieczona kobieta zachowuje prawo do zasiłku macierzyńskiego przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka.
W przypadku zgonu dziecka po upływie 8 tygodni życia, ubezpieczona kobieta, która urodziła więcej niż jedno dziecko przy jednym porodzie, zachowuje prawo do urlopu macierzyńskiego w wymiarze stosownym do liczby dzieci pozostałych przy życiu, jednak nie krócej niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka.
Wysokość zasiłku wynosi 100% podstawy wymiaru. Pracodawcę należy poinformować o chęci skorzystania z urlopu np. poprzez złożenie wniosku o urlop macierzyński oraz załączyć kopię karty martwego urodzenia. Urlop macierzyński liczony jest od dnia martwego urodzenia.
W czasie oczekiwania na wydanie przez Urząd aktu urodzenia martwego dziecka kobieta nie powinna wnioskować o urlop wypoczynkowy, ale za ten czas ma prawo ubiegać się o zasiłek chorobowy. Zasiłek wypłacany jest w wysokości 80% podstawy wymiaru zasiłku lub w wysokości 70% za okres pobytu w szpitalu. Po otrzymaniu aktu urodzenia następuje zmiana zasiłku chorobowego na zasiłek za urlop macierzyński po poronieniu.
Przykład:
Pracownica w związku z poronieniem w 18. Tygodniu ciąży złożyła do pracodawcy wniosek o udzielnie urlopu macierzyńskiego. Pracodawca ma obowiązek udzielić jej urlopu macierzyńskiego, z uwagi na okoliczność, że sam fakt niedonoszonej ciąży jest podstawą do udzielenia urlopu macierzyńskiego. Nieważny w tym przypadku jest tydzień ciąży.
VI. Prawo do urlopu okolicznościowego
Rodzicom zmarłego dziecka przysługuje również w wymiarze 2 dni urlop okolicznościowy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Z tym, że mamie dziecka pod warunkiem, że aktualnie nie przebywa na urlopie macierzyńskim.
Więcej na temat praw pracowniczych oraz praw związanych z ZUSem znajdziesz na moim drugim blogu:
Podsumowanie
Utrata oczekiwanego dziecka jest niewątpliwie doświadczeniem tragicznym i traumatycznym. Mimo dramatycznych okoliczności warto wiedzieć, jakie mogą nam przysługiwać prawa. Urlop może dać szansę na wyciszenie się i przeżycie w spokoju żałoby po stracie, zaś zasiłek pogrzebowy pozwala na pokrycie kosztów związanym z pochówkiem.
