Małżonek który ogłasza upadłość konsumencką pociąga za sobą drugiego małżonka

Ostatni mój wpis poświęcony był wpływowi upadłości konsumenckiej na sytuację drugiego małżonka.

Idealnie złożyło się to w czasie z najświeższym orzeczeniem siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 16 grudnia 2019 roku (sygnatura akt III CZP 7/19), który podkreślił, że z dniem ogłoszenia upadłości konsumenckiej przez jednego z małżonków majątek wspólny wchodzi do masy upadłości – oczywiście w sytuacji, gdy pomiędzy małżonkami istnieje ustrój wspólności ustawowej, która skądinąd jest najczęstszym przypadkiem.

Co ciekawe, zgodne z art. 124  ust. 1 prawa upadłościowego z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków powstaje między nimi rozdzielność majątkowa. Natomiast jeżeli małżonkowie pozostawali do tego czasu w ustroju wspólności majątkowej, to majątek wspólny wchodzi do masy upadłości, a jego podział jest niedopuszczalny.

Przepis znajduje się w dziale dotyczącym przedsiębiorców, jednakże po analizie innych przepisów dowiadujemy się, że powinien mieć on zastosowanie również w stosunku do przedsiębiorców, nad czym pochylił się Sąd Najwyższy.

I. Wnioski Sądu Najwyższego – wpływ upadłości konsumenckiej na sytuację drugiego małżonka.

Sąd Najwyższy w powiększonym składzie zastanawiał się, czy zastosowanie wspomnianego przepisu skutkującego powstaniem rozdzielności majątkowej oraz wejściem majątku wspólnego do masy upadłości, prowadzi do pokrzywdzenia małżonka upadłego konsumenta, który swoim udziałem w majątku wspólnym ponosiłby odpowiedzialność za zobowiązania małżonka-dłużnika konsumenta, mimo że sam współdłużnikiem nie był. Nawet w sytuacji, gdy dłużnik nie wyraził zgody na zaciągnięcie zobowiązania lub wyraźnie się temu sprzeciwiał.

Sąd Najwyższy wyraził stanowisko, że dotychczasowe stosowanie omawianego przepisu jest jak najbardziej poprawne, choć podkreślił również, że w jego ocenie małżonek dłużnika nie jest całkowicie chroniony przez prawo.

Sąd zauważył, że kluczowym aspektem postępowania upadłościowego jest chęć jego jak najszybszego zakończenia. Gdyby małżonkowie w trakcie postępowania upadłościowego jednego z nich postanowili dzielić i rozliczać swój majątek, to prawdopodobnie trwałoby ono miesiącami, a nawet latami.

Ważnym aspektem fakt, że likwidacja masy upadłości złożonej z udziałów w majątku byłaby niezwykle trudna. Ciężko wyobrazić sobie znalezienie kupującego, który miałby już połowę udziałów np. w samochodzie małżonków, czy nieruchomości. Ponadto gdyby doszło do podziału majątku małżonków, to wierzyciele uzyskaliby jeszcze niższe kwoty, niż te, które udaje im się odzyskać.

Co ciekawe Sąd zwrócił również uwagę na większą świadomość społeczeństwa, bowiem wskazał, że obecnie jego większość rozumie różnicę pomiędzy ustrojem wspólności i rozdzielności majątkowej, określając zawarcie umowy rozdzielności majątkowej jako pewnego rodzaju „dbałość o swoje interesy”.

II. Wnioski praktyczne – wpływ upadłości konsumenckiej na sytuację drugiego małżonka.

Mimo że interpretacja obowiązujących przepisów nie pozostawia złudzeń i:

• majątek wspólny małżonków do dnia ogłoszenia upadłości wchodzi do masy upadłości,
• z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków powstaje z mocy prawa ustrój rozdzielności majątkowej pomiędzy małżonkami,

to należy też przeanalizować sytuację wierzyciela.

Możliwość ogłoszenia upadłości konsumenckiej należy traktować jako pewnego rodzaju przywilej umorzenia niewykonanych zobowiązań pieniężnych, które dłużnik miał obowiązek spłacić.

Jest to dość trudna droga, jednak na postępowanie o ogłoszenie upadłości konsumenckiej nie decydujemy się z dnia na dzień. Zazwyczaj jest to zaplanowane przedsięwzięcie, poprzedzone trudnymi decyzjami i poważnymi problemami finansowym – nie są to co do zasady błahe sytuacje, które pojawiają się na przestrzeni kilku tygodni czy miesięcy – zazwyczaj piętrzą się od dłuższego czasu.

Co do zasady ogłoszenie upadłości powinno być ostatecznym rozwiązaniem w przypadku niewypłacalności. Pozostając w związku małżeńskim małżonkowie są bliskimi sobie ludźmi nie tylko pod względem czysto ludzkim, ale także względem prawa – stąd też można tu mówić o pewnego rodzaju konsekwencjach prawnych małżeństwa.

Co więcej, z praktycznego punktu widzenia, gdyby małżonkowie dzieliliby pomiędzy siebie majątek wspólny, to mogłoby dochodzić do sytuacji, w których upadły małżonek uzyskałby oddłużenie, większość majątku znalazłaby się w posiadaniu współmałżonka, natomiast wierzyciele prawdopodobnie pozostaliby z niczym lub w śladowy sposób odzyskaliby dochodzone kwoty.

Do tego dochodzą jeszcze bardziej prozaiczne pytania, takie jak – kto kupiłby połowę kina domowego lub domowego komputera? Jedynie współmałżonek mógłby być zainteresowany, co w praktyce wypaczałoby sens instytucji upadłości konsumenckiej.

III. Kredyt hipoteczny  małżonków a upadłość jednego z nich

Poza omawianym orzeczeniem warto odnieść się przy okazji do bardzo popularnego obecnie problemu, tj. sytuacji, kiedy oboje małżonkowie zaciągają kredyt hipoteczny, na przykład na zakup mieszkania i w stosunku do jednego z nich zostaje ogłoszona upadłość konsumencka.

W takim przypadku należy wiedzieć, że sytuacja małżonka upadłego nie zmienia się. Współmałżonek obowiązany jest do spłaty kredytu zgodnie z pierwotną umową. Upadły małżonek co do zasady będzie spłacał zadłużenie zgodnie z planem spłat ustalonym w toku postępowania upadłościowego.

Warto jednak wiedzieć, że w razie problemów ze spłatą przez kredytobiorcę, który nie ogłosił upadłości może zostać wypowiedziana umowa oraz może być prowadzone postępowanie egzekucyjne, co jest niemożliwe w przypadku dłużnika, który ogłosił upadłość.

Myślisz o ogłoszeniu upadłości konsumenckiej? Jesteś zainteresowany/a przygotowaniem wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej? Jeśli tak to napisz do mnie na adres:

kancelaria@klemba.pl